Ja, het is weer die tijd. Tijd om het favoriete apocalyptische spel van elke onheilsprofeet te spelen: “Op welke manier zullen we allemaal sterven?” Is het deze keer kernwapens? Robot- en/of AI-overlords? De rampzalige gevolgen van klimaatverandering? De goede oude zombiebende die het land overspoelt op zoek naar levend vlees? Een onverklaarbare kosmische gebeurtenis die zich uitstrekt vanuit de leegte van de ruimte en niet alleen de aarde, maar het hele zonnestelsel – nee, de melkweg – opslokt?
Misschien een buitenaardse invasie? Nee… er zijn gewoon te veel mensen. Dat is eigenlijk wat de Oostenrijks-Amerikaanse natuurkundige en professor aan de Universiteit van Illinois, Heinz von Foerster, dacht. Geboren in Wenen, Oostenrijk in 1911, behaalde von Foerster in 1944 zijn doctoraat in de natuurkunde, belandde na de Tweede Wereldoorlog in de Verenigde Staten, won een Guggenheim Fellowship, publiceerde enkele artikelen, maakte naam in de academische gemeenschap en ontwikkelde een fascinatie voor cybernetica, zoals de University of Illinois Archives ons vertellen.
Einde van de wereld in 2026?
Hij richtte ook het Biological Computer Laboratory (BCL) van de Universiteit van Illinois op in 1958 om “computationele principes in levende organismen” te bestuderen. En wat was het standpunt van deze zeer slimme persoon over de ondergang van de mensheid? Zoals Time uitlegt, voorspelde hij dat welvaart gelijk staat aan de dood. Aannemende dat we onszelf niet opblazen en onze voedselvoorziening intact blijft, berekende von Foerster in 1960 dat de mensheid in 2026 “doodgedrukt” zou worden. De mensheid zou zichzelf naar de ondergang kweken.
Bevolkingsexplosie
Het is moeilijk in 2024 om om je heen te kijken en te denken dat de menselijke bevolking de planeet binnen twee jaar zal overweldigen als mieren, vooral als je in een plaats als Alaska woont. Zeker, het aantal mensen is in de 20e eeuw enorm gestegen van 3 miljard in 1960 (toen Heinz von Foerster zijn apocalyptische voorspelling deed) naar 8 miljard nu, zoals Worldometer laat zien. Duizend jaar geleden leefden er slechts ongeveer 275 miljoen mensen.
Dat betekent dat niet alleen de menselijke bevolking toeneemt, maar ook steeds sneller toeneemt. Dit is waar, ongeacht wat je hebt gehoord over de dalende vruchtbaarheidscijfers in de afgelopen decennia, zoals sites als het World Economic Forum uitleggen. De Verenigde Naties noemen hogere overlevingskansen van mensen tot de reproductieve leeftijd als een belangrijke oorzaak van onze bevolkingsexplosie. De Verenigde Naties rapporteren ook dat de menselijke bevolking tegen 2050 bijna 10 miljard mensen zal bereiken, en meer dan 11 miljard tegen 2100.
Voedselvoorziening
Meer mensen hebben meer voedsel nodig. Our World in Data toont aan dat 46% van het bewoonbare land op aarde al wordt gebruikt voor landbouw. Zonder ammoniak – de basis van stikstofmeststoffen – zouden we bijna de helft van de huidige bevolking niet kunnen voeden. Onze afhankelijkheid van ammoniak maakt het aannemelijk dat we ons zorgen moeten maken over verstoringen in de voedselvoorziening van de mensheid. Maar hoewel von Foerster zich zorgen maakte over dergelijke moeilijkheden, zag hij ze meer als een gevolg van te veel voortplanting.
Op dit punt is er geen reden om terughoudend te zijn over wat Heinz von Foerster bedoelde in 1960 toen hij waarschuwde voor een naderende kweek-apocalyps in 2026. Hij bedoelde dat er gewoon te veel mensen zijn die intiem worden met elkaar en te veel kinderen krijgen die opgroeien om hetzelfde te doen, terwijl alle mensen steeds langer blijven leven. De oplossing, dacht hij, was iets dat al bestond sinds het jaar dat hij zijn voorspelling deed: anticonceptie.
Maken we te veel kinderen?
Volgens von Foerster was het in ons eigen belang om onze babyproductie te reguleren. Hij had het niet over iets gruwelijks zoals eugenetica, maar dacht in termen van zijn eigen expertise in de eerder genoemde “computationele principes in levende organismen.” Zoals Time hem citeert, hoeft menselijk gedrag niet afhankelijk te zijn van een “externe mechanisme” om de toekomst te sturen. “Aangezien de omgeving van de mens steeds minder wordt beïnvloed door ‘natuurlijke krachten’ en steeds meer door sociale krachten bepaald door de mens,” zei hij, “kan hij zelf de controle over zijn lot in handen nemen.”
Von Foerster pleitte ook voor overheidsingrijpen om de menselijke bevolking laag te houden. Maar in plaats van het inmiddels afgeschafte “één-kind-beleid” van China, stelde hij voor om belastingen te heffen op gezinnen die meer dan twee kinderen hebben. Het is echter gemakkelijk aan te wijzen hoe de armsten onder ons het meest zouden lijden onder zo’n maatregel. Desondanks maakt een hoge menselijke bevolking alles moeilijker voor iedereen – zelfs als we niet letterlijk doodgedrukt zullen worden tegen 2026.
(Bron: Grunge – Intropic: Freepik)